Γαμούτο

Ζητάμε την προσοχή σας.

Για άλλη μια φορά, η στήλη μας θα προβεί σε μια τρομακτική αποκάλυψη.

Η σημερινή μας αποκάλυψη, μάλιστα, έχει να κάνει με μία λέξη που όλοι σας καμιά φορά χρησιμοποιείτε (έλα-τώρα-μην-ντρέπεσαι).

Θα ασχοληθούμε, κυρίες, δεσποινίδες και κύριοι (όχι παιδιά, τουλάχιστον όχι χωρίς γονική συναίνεση) με τη γνωστή σε όλους μας λέξη ‘γαμώτο’.

Ποια η ετυμολογία της;

Μια πρώτη αφελής (αφελής, κύριε Μπαμπινιώτη, αφελής) προσέγγιση θα μπορούσε να είναι ότι βγαίνει από τις λέξεις γαμώ + το. Δηλαδή (εγώ) γαμώ αυτό -> "γαμώτο". Χμ.

Ας το πάρουμε λίγο αλλιώς.

Ας θεωρήσουμε ότι έχουμε το ρήμα γαμάω-γαμώ, που κλίνεται κατά το τιμάω-τιμώ, όπως όλα τα συνηρημένα της α’ κατηγορίας.

Σας ερωτώ λοιπόν:

Ποια θα είναι η Ευκτική γ’ Ενικού του Ενεστώτα της Παθητικής φωνής του ρήματός μας;

Μη ζορίζεστε. Η απάντηση είναι η προφανής. ‘Γαμώτο’, κατά το ‘τιμώτο’.

Εννοιολογικά δε, ταιριάζει τέλεια, άμα σκεφτούμε τι εκφράζει αυτός ο ρηματικός τύπος· γαμώτο, δηλαδή "ας γαμηθεί". Να πάει να γαμηθεί, κοινώς (πωπω ντροπή, πιπέρι και όλα τα σχετικά). Η πρώτη αυθόρμητη και ακατέργαστη σκέψη που μας έρχεται στο μυαλό όταν κάτι δεν πάει καλά και μας νευριάζει: να πάει να γαμηθεί -> γαμώτο.

Εντάξει, αν τα πράγματα ήταν τόσο απλά, θα είχα ήδη στείλει γράμμα στον κατά τ’ άλλα συμπαθέστατο κύριο Μπαμπινιώτη, για να του επισημάνω την ενδιαφέρουσα αυτή ανακάλυψη.

Έλα όμως που υπάρχει ένα θέμα.

Το ρήμα γαμώ στα αρχαία δεν ανήκε στα εις –άω, αλλά στα εις –έω. Ήταν δηλαδή γαμέω-γαμώ και όχι γαμάω-γαμώ.

Επομένως κλίνεται κατά το ποιέω-ποιώ, όπως και όλα τα συνηρημένα της β’ κατηγορίας. Και η Ευκτική γ’ Ενικού του Ενεστώτα της Παθητικής φωνής του ποιέω είναι ‘ποιοίτο’, άρα του γαμέω θα είναι ‘γαμοίτο’… (το οποίο έρχεται σε αντιδιαστολή με το "γαμούτο", το οποίο συνήθιζε να ξεφωνίζει ένας φίλος μου παλιά, υποθέτω από… άποψη).

Εδώ λοιπόν ανοίγει ένα πραγματικά μεγάλο κεφάλαιο της ελληνικής γλώσσας, που είναι η συμπεριφορά των συνηρημένων.

Συνοπτικά, μπορώ να πω πως υπάρχει ένα πρόβλημα με πολλά από τα εις –έω της καθαρεύουσας, τα οποία στη δημοτική έχουν μετατραπεί σε εις -άω, όπως το περιπατέω-περιπατώ που σήμερα είναι περπατάω-περπατώ, το λαλέω-λαλώ που έχει γίνει λαλάω-λαλώ, το ηγέω-ηγώ που σήμερα συναντάται και αυτό ως εις –άω πχ. οδηγάω-οδηγάω, το δοκέω-δοκώ που σήμερα το βλέπουμε σε –άω πχ. προσδοκάω-προσδοκώ, κλπ..

Υπάρχει ένα θέμα, λοιπόν, σχετικά με το πώς είναι καλύτερα να τα κλίνουμε, πχ. το "οδηγείς" σου ακούγεται καλύτερα από το "οδηγάς", αλλά δεν μπορείς να πεις το ίδιο για το "περπατείς" και το "περπατάς". Πώς θα τα κλίνουμε τελικά, ως ρήματα της κατηγορίας α’ ή β’; Με βάση τη σημερινή τους μορφή, ή την αρχαιότερη;

Σε γενικές γραμμές, και οι δύο προσεγγίσεις είναι αποδεκτές.

Ιδιαίτερα στον προφορικό λόγο, πόσο μάλλον σε μια γλώσσα καθομιλουμένη και για μία λέξη (θεωρητικά) αρκετά χαμηλού επιπέδου, ναι, όλα είναι επιτρεπτά.

Αυτό το χάος εκμεταλλεύομαι κι εγώ για να υποστηρίξω ότι το ‘γαμώτο’ είναι Ευκτική Παθητικής φωνής του νεοελληνικού ‘γαμάω’, σύμφωνα με τους γραμματικούς κανόνες της καθαρεύουσας.

Άλλωστε, το ‘γαμέω’ αν δεν κάνω λάθος σήμαινε "παντρεύομαι", οπότε πιστεύω ότι όντως η νεοελληνική βερσιόν του ρήματος είναι πιο κοντά σε αυτό που ψάχναμε.

Τι λέτε, κύριε Μπαμπινιώτη…;