Awareness of being

Όταν ήμουν μικρός, είχα πρόβλημα με τον ύπνο.

Κοιμόμουν πολύ εύκολα και πολύ βαθειά, πολλές ώρες, συνεχόμενα, χωρίς διακοπές και χωρίς επαφή με τον έξω κόσμο. Όνειρα δεν έβλεπα σχεδόν ποτέ (ή τέλος πάντων δεν τα θυμόμουν όταν ξυπνούσα) και έτσι θα μπορούσε να πει κανείς ότι κοιμόμουν χωρίς επαφή με τον κόσμο γενικώς.

Όταν μεγάλωσα αρκετά ώστε να το αντιλαμβάνομαι και να με απασχολεί, δεν κατάφερνα πλέον να αφεθώ να κοιμηθώ. Θυμάμαι ότι ξάπλωνα στο κρεβάτι και μετρούσα το χρόνο με τη βοήθεια του σταθερού και επίμονου ήχου του δείκτη των δευτερολέπτων ενός μεγάλου ρολογιού με σχήμα σαλιγκαριού που είχα κάπου στο παιδικό μου δωμάτιο. Οι ριπές αυτές έκοβαν το σκοτάδι σε φέτες και εγώ σκεφτόμουν ένα, δύο, τρία, δέκα, δέκα φορές τόσα είναι εκατό, δέκα φορές όόόλα αυτά είναι χίλια, και άλλα χίλια όλα απ’ την αρχή και άλλα χίλια και άλλα χίλια και βάλε μας κάνουνε δέκα χιλιάδες, βάλε και άάάλλα τόσα ένα προς ένα, και άάάλλα τόσα και βάλε και βάλε και βάλε… τόσα και τόσα δευτερόλεπτα θα περάσουν όσες ώρες εγώ θα κοιμάμαι, και το καθένα απ’ όλα αυτά θα περνάει όπως περνάει τώρα αυτό το ένα… κι άλλο ένα… κι άλλο ένα… τικ… τακ… τικ… τακ… τικ… τακ… Και θα ξυπνήσω και δε θα θυμάμαι τίποτα, black screen στη μνήμη μου για όλον αυτόν το χρόνο, σα να μην υπήρχα εγώ στον κόσμο αυτές τις ώρες, σα να μην υπήρξα μέσα στην ιστορία τους, ο κόσμος θα έχει προχωρήσει και εγώ θα έχω ξυπνήσει από το τίποτα και το πουθενά. Από ένα μικρό θάνατο.

Αυτό φοβόμουν. Την ασυνειδητότητα.

Είχα ανάγκη τη συνειδητότητα, τη συναίσθηση της ύπαρξής μου, της δικιάς μου ύπαρξης και του δικού μου εγώ.

Το ξεπέρασα με το μόνο τρόπο που μπορεί να ξεπεράσει κανείς κάτι τέτοιο, πήγα ένα βράδυ για ύπνο αποφασισμένος να κλείσω τα μάτια και να μην αφήσω τον εαυτό μου να σκεφτεί τίποτα. Και έτσι ακριβώς έγινε. Έπεσα και κοιμήθηκα.

Η σχέση μου με τις υπαρξιακές ανησυχίες δεν επεκτάθηκε πολύ, με εξαίρεση, ίσως, κάποιες φορές που με ενοχλούσε η σκέψη της αιωνιότητας, όπως ακριβώς την προσέγγιζε ο Κούντερα: "...η ιστορία είναι μόνο ένας λεπτός σπάγγος μνήμης μέσα στον ωκεανό της λήθης, αλλά ο χρόνος συνεχίζει την πορεία του και θα 'ρθει η εποχή των υψηλών περιόδων, όπου ολόκληροι αιώνες θα φαίνονται τότε αιώνες πινάκων και μουσικής, αιώνες ανακαλύψεων, πολέμων, βιβλίων, και θα 'ναι αυτό κακό γιατί ο άνθρωπος θα χάσει την αντίληψη για τον ίδιο τον εαυτό του και την ιστορία του, την ακατανόητη, την ανεξιχνίαστη, τη ζαρωμένη πίσω από μερικές σχηματικές συντομευμένες έννοιες.". Φοβόμουν όταν συνειδητοποιούσα ότι το μόνο που θα απομείνει μια μέρα από αυτό το εγώ μου που λέγαμε, θα είναι μία απειροελάχιστη ανώνυμη ποιοτική στατιστική συμμετοχή στη διαμόρφωση μιας τέτοιας μερικής σχηματικής συντομευμένης έννοιας που θα κολληθεί ως ταμπέλα στην κοινωνία που ζω, όταν θα τη μελετάνε μετά από πολλά χρόνια, όπως εμείς ας πούμε αναφερόμαστε με μια μονάχα λέξη σε μια περίοδο τριακοσίων χρόνων της αρχαίας Ελλάδας, που περιέχει τόσα εκατομμύρια ανάσες, σκέψεις, χαρές, λύπες, πλάνες, αδικίες, μία προς μία, εκατομμύρια ζωές ολόκληρες που κατά τ’ άλλα έχουν σβηστεί από το χάρτη της ιστορίας. Σα να μην υπήρξαν ποτέ.

Και τότε με έπιανε μια λύπη για τη μέρα εκείνη, όπως ακριβώς έλεγε ο συγγραφέας μου πιο κάτω. "Όχι μόνο γιατί ήταν μάταια, αλλά και γιατί απ' αυτή τη ματαιότητά της τίποτα δε θα μείνει…". (κάτι που στην ψυχολογία ίσως θεωρούν ότι είναι η αρχή του πρώτου σταδίου της κατάθλιψης, αλλά μπορώ να πω με σιγουριά ότι ποτέ δεν πλησίασα προς εκείνην την πλευρά)

Ο περισσότερος κόσμος, βέβαια, όταν νιώθει πραγματικά μικρός μέσα στο χωροχρονικό σύστημα που λέγεται "κόσμος", εφησυχάζει όταν καταφέρνει να νιώσει ακόμα μικρότερος, ακουμπώντας πάνω σε μία έννοια που ονομάζει "Θεό", ίσα-ίσα για να νομιμοποιήσει το υπερφυσικό και να ανακουφιστεί έτσι από το σαράκι των αδιέξοδων σκέψεών του, απαλλασσόμενος και από το βάρος της ευθύνης των γενικότερων επιλογών ενώπιον των οποίων καλείται να σταθεί κατά τη διάρκεια της ζωής του. Απαλλασσόμενος από το βάρος της αβάσταχτης ελαφρότητας του είναι του.

Πάνω απ’ όλα, όμως, ο άνθρωπος επινοεί κάποιο Θεό για να εξασφαλίσει σε αυτήν του την ύπαρξη ένα μέλλον – ένα μετά θάνατον μέλλον.

Εγώ, λοιπόν, δεν έχω καταφέρει να πιστέψω σε κάτι τέτοιο.

Ανέκαθεν έβρισκα πολύ ενδιαφέρουσες τις θρησκείες.

Καταρχάς από πλευράς περιεχομένου των διδασκαλιών τους. Είτε τις προσεγγίσουμε ανεξάρτητα, είτε συγκριτικά μεταξύ τους, είτε σε συσχετισμό με τα ιστορικά, γεωγραφικά και εθνολογικά χαρακτηριστικά που διαμόρφωσαν τις συνθήκες της δημιουργίας τους ή και της διατήρησης αλλά και της αλλοίωσής τους με το πέρασμα των αιώνων, η κάθε θρησκεία προσφέρει ένα σύνταγμα ηθικής και προτείνει έναν τρόπο ζωής ως οδηγούς επιβίωσης σε έναν κόσμο δύσκολο.

Δευτερευόντως δε, από πλευράς εθιμολογικής, δηλαδή αφενός εξετάζοντας τα κατάλοιπα αυτής της ηθικολογίας και του τρόπου ζωής στη σημερινή καθημερινότητα, αφετέρου βιώνοντας τις μικρές συνήθειες και τα μεγάλα έθιμα που αντιστοιχούν σε μια θρησκεία, που στην ορθόδοξη θα μπορούσαν να είναι από την προσευχή πριν από το γεύμα μέχρι τις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας.

Τέλος, από πλευράς καλλιτεχνικής. Η σχέση των θρησκειών με την τέχνη είναι θαυμαστή. Από τους χριστιανικούς εκκλησιαστικούς ύμνους μέχρι τις εικόνες ή τα αγάλματα και τους πολύ όμορφους ναούς, μπορεί κανείς να βρει αριστουργήματα.

Αξίζει, ίσως, να αναλογιστεί κανείς πόσοι άνθρωποι έχουν πεθάνει χτίζοντας τέτοιους ναούς. Για να τιμήσουν κάτι του οποίου η ύπαρξη είναι αμφίβολη.

Πολύ περισσότερο, αξίζει να αναλογιστεί κανείς πόσοι άνθρωποι έχουν θυσιάσει τη ζωή τους για να μαρτυρήσουν για κάτι του οποίου η ύπαρξη είναι αμφίβολη.

Πόσοι και πόσοι άνθρωποι έχουν επιλέξει να ζήσουν όλη τους τη ζωή τους δοξάζοντας κάτι του οποίου η ύπαρξη είναι αμφίβολη.

Έχω κάθε δικαίωμα, λοιπόν, να αισθάνομαι τουλάχιστον αναίσθητος όταν εγώ δεν καταφέρνω να πιστέψω σε μία τέτοια αξία, από την οποία θα μπορούσα να αντλώ δύναμη... εις τους αιώνας των αιώνων αμήν.

Γιατί αυτή είναι η δική μου διαφορά.

Εγώ βλέπω μια πνοή στον κόσμο.

Μια πνοή που κινεί τα πάντα, όχι ένα πνεύμα του οποίου η επινόηση τα εξηγεί και τα δικαιολογεί.

Είναι η πνοή που φύσηξε στο μύλο το χρόνου για να αρχίσει να γυρίζει, η πνοή που ζωγράφισε τις καταπληκτικές αρμονίες του σύμπαντος, η πνοή που τρύπωσε μέσα στην ύλη και έφτιαξε τη ζωή, μια ζωή που μεταφέρεται από πλάσμα σε πλάσμα και που λίγη ή πολλή έχω μέσα μου κι εγώ και που μπορεί να την ακούσει κανείς κάθε φορά που χτυπάει η καρδιά μου.

Αν αυτό είναι ο θεός που λένε ότι είναι πανταχού παρών, τότε ναι, πιστεύω ότι υπάρχει θεός. Και έχω κι εγώ λίγο ή πολύ θεό μέσα μου.

Αλλά δεν πιστεύω σ’ αυτόν, δεν περιμένω να με βοηθήσει ή να με σώσει, δεν τον λαμβάνω καν υπόψη μου.

Όχι, δε με ακούει κανένας θεός αυτή τη στιγμή.

Δεν πιστεύω στο Θεό με Θ κεφαλαίο, στο Θεό που βλέπει, ακούει, σκέφτεται, επιλέγει, κρίνει ή συγχωρεί, θέλει, επεμβαίνει και το θέλημά Του γίνεται πράξη.

Δεν πιστεύω, δηλαδή, στον παντοδύναμο Θεό που επινοεί κανείς για να αντλεί δύναμη εις τους αιώνας των αιώνων αμήν.

Το θεό τον έχω μέσα μου, μια δύναμη ανακύκλωσης και ισορροπίας, μια πνοή που είναι κομμάτι της ψυχής του σύμπαντος.

Είναι μέρος και όλον, την ίδια πνοή έχουμε κι εγώ κι ο άλλος παρακεί και όλος ο κόσμος.

Με το θάνατο, η ψυχή αυτή επιστρέφει από ‘κει που ήρθε, το παντού και το πουθενά.

Με την απόλυτη γνώση, χάνεται και η συναίσθηση της ύπαρξης και του εγώ, χάνεται η συνειδητότητα.

Η ψυχή αγγίζει το απόλυτο φως, που είναι όμοιο με το απόλυτο σκοτάδι.

Το μηδέν και το άπειρον.

More than the Grave is closed to me

The Grave and that Eternity

To which the Grave adheres

I cling to nowhere till I fall

The Crash of nothing, yet of all

How similar appears

Emily Dickinson