Η Αννίτα και το ελάττωμα της δημοκρατίας

Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν η Αννίτα…

Είχα υποσχεθεί να μην ασχοληθώ με αυτό το θέμα εδώ, αλλά σήμερα θέλω να το χρησιμοποιήσω ως αφορμή για να καταλήξω σε άλλα πράγματα.

Παρατηρείται στην bloggόσφαιρα (υποθέτω και στον υπόλοιπο όμορφο κόσμο μας) μία τάση που εκδηλώνεται δυστυχώς κυρίως από πολύ αξιόλογους ανθρώπους, και αφορά στην προσπάθεια σύγκρισης του πολιτιστικού επιπέδου της trash υποκουλτούρας που περήφανα πλασάρει η Αννίτα με αυτό της mainstream ελληνικής υποκουλτούρας, όπως αυτή εκφράζεται από τύπους σαν το Σαρμπέλ ή τη Βανδή.

Εννοώ, δηλαδή, ότι τελευταία και όχι μόνο, τυχαίνει συχνά να πέσω πάνω σε κάποιο κείμενο που, έμμεσα ή άμεσα, υπερασπίζεται την άποψη ότι το αυθεντικό σκουπιδαριό είναι ποιοτικότερο από την κυριαρχούσα υποκουλτούρα, ακριβώς επειδή είναι αυθεντικό.

Και εντάξει, καταλαβαίνω ότι για να νιώθεις ψαγμένος και πολύ πολύ σοφός, βασική προϋπόθεση είναι να απορρίπτεις κάθε τι το συνηθισμένο και λαοφιλές, ίσως και με το δίκιο σου συνήθως.

Αυτό που δεν καταλαβαίνω είναι πόσο πια μπορείς να μισήσεις μια τέτοια κουλτούρα, πόσο εμπαθής μπορείς να καταλήξεις να είσαι, ώστε να υπερασπίζεσαι αντ’ αυτού το γνήσιο σκουπίδι, επειδή είναι γνήσιο.

Πόσο τυφλός μπορείς να καταλήξεις να είσαι απέναντι στα σημεία των καιρών σου, ώστε να καταλήγεις να προτιμάς το Βαραββά.

(Παρένθεση: Την τελευταία φορά που την πέτυχα, η Αννίτα είχε πιάσει κουβέντα νηπιαγωγείου με ένα ρομπότ με αλλοιωμένη φωνή. Υπάρχει κάτι στον κόσμο που μπορεί να υποτιμάει τη νοημοσύνη σου περισσότερο από το να παρακολουθείς αποβλακωμένος μια τέτοια εικόνα;)

Από ‘κει και πέρα...

Θέμα πρώτο.

Το θεωρώ απαράδεκτο να φτιάχνεις μια εκπομπή, στην οποία φέρνεις κάποιους χαζούς, χοντρούς, άσχημους και με αστεία φωνή ανθρώπους και να τους γελοιοποιείς.

Πάνω σ’ αυτό το θέμα δε σηκώνω κουβέντα, είναι από τα λίγα πράγματα στα οποία δεν ακούω άλλη άποψη.

Θεωρώ, επίσης, εμετικές, δικαιολογίες του τύπου ότι οι άνθρωποι αυτοί περνάνε καλά ή κερδίζουν μία αναγνωρισιμότητα ή λεφτά ή δεν ξέρω κι εγώ τι, που, αφενός είναι μαλακίες, αφού σε λίγο καιρό αυτοί οι άνθρωποι θα σταλούν από ‘κει που ήρθαν, έχοντας χάσει τα αυγά και τα πασχάλια και το μόνο που θα απομείνει από τη δόξα τους θα είναι τα παιδάκια που θα τους κοροϊδεύουν στο λεωφορείο, και αφετέρου είναι άκρως υποκριτικά, λες και ενδιαφέρεται η Αννίτα ή οι νόμοι της αγοράς ή το αδηφάγο τηλεοπτικό κοινό ή έστω αυτοί που λένε αυτές τις μαλακίες για το καλό των ανθρώπων αυτών, λες και είναι στημένο αυτό το τσίρκο για να τους βοηθήσει. Μαλακίες εμετικές.

Ήταν, βέβαια, λάθος όταν ανακατεύτηκε και το ΕΣΡ. Δε συμβαίνει κάτι παράνομο. Δεν παραβαίνει κάποιος τους κανόνες.

Μεγάλοι άνθρωποι είναι και οι συμμετέχοντες, ενήλικες, απλώς είναι λίγο αφελείς και κάποιοι εκμεταλλεύονται το ψώνιο τους.

Και έτσι είναι η ζωή. Άδικη. Κάποιοι θα εκμεταλλευτούν τους άλλους.

Αυτό που λέω εγώ είναι πως είναι τρελό το ότι αντί να στεναχωριόμαστε που κάποιοι κοροϊδεύουν κάποιους και τους εκμεταλλεύονται, το αποδεχόμαστε, το παρακολουθούμε, το απολαμβάνουμε, το στηρίζουμε και βρίσκουμε και τρόπους να το υπερασπιστούμε, ακριβώς επειδή θέλουμε να φτιάξουμε και μία ηθική βάση για να κρύψουμε από κάτω τις όποιες ενοχές μας που το απολαμβάνουμε και το στηρίζουμε.

Ηθικά λέω ότι δεν είναι σωστό όλο αυτό που συμβαίνει και αυτό ακριβώς επιλέγουμε να διαστρεβλώσουμε.

Θέμα δεύτερο.

Με αφορμή όλα αυτά τα περί αφέλειας ή εκμετάλλευσης, έχω πετύχει κάπου κουβέντες σχετικά με το λεγόμενο "ελάττωμα της δημοκρατίας".

Υπάρχει μία άποψη, κοινώς, η οποία μάλιστα διαδίδεται ευρέως, και η οποία έχει να κάνει με το υποτιθέμενο αναγκαίο κακό της δημοκρατίας· το κακό αυτό είναι ότι μέσα στο τσούρμο, μέσα στον όγκο των ανθρώπων που φτιάχνουν ένα εκλογικό σώμα, μπορεί να υπάρχουν άνθρωποι λιγότερο έξυπνοι και περισσότερο έξυπνοι, άνθρωποι με περισσότερο ή λιγότερο ανεπτυγμένη πολιτική κρίση, όμως η ψήφος όλων μετράει εξίσου, δηλαδή η ψήφος του καθυστερημένου μετράει όσο μετράει και η ψήφος ενός ανθρώπου με μια κάποια πνευματική διαύγεια, διαμορφώνουν εξίσου το τελικό αποτέλεσμα της ψηφοφορίας.

Και αυτό θεωρείται ελάττωμα.

Η άποψη αυτή είναι πρώτα απ’ όλα ελιτίστικη.

Φυσικά εκφράζεται πάντα από ανθρώπους που θεωρούν ότι είναι πιο έξυπνοι από τους υπόλοιπους – όμως εντάξει, ας το προσπεράσουμε αυτό, ας πούμε πως η όλη κουβέντα γίνεται με δεδομένο ότι υπάρχουν άνθρωποι πιο χαζοί από άλλους, ας μην μπούμε τώρα στη διαδικασία να σχολιάσουμε ποιος το ορίζει αυτό και πώς.

Καλώς ή κακώς, μέσα σε μία κοινωνία, υπάρχουν και έξυπνοι και χαζοί, και καλοί και κακοί, και τίμιοι και κλέφτες. Δεν μπορούμε να τους ξεχωρίσουμε.

Αλλά κατά τη γνώμη μου, δε θα υπήρχε και λόγος να τους ξεχωρίσουμε.

Είναι ελιτίστικη προσέγγιση να θεωρούμε ότι δε θα έπρεπε να λαμβάνεται υπ’ όψιν η γνώμη των πιο χαζών, ότι μόνο οι εξυπνότεροι θα έπρεπε να αποφασίζουν για όλους.

Μπορεί σε μια παρέα να έχουμε ένα παιδάκι που είναι χαζούλι, δεν παύει να έχει σημασία το πού θέλει να πάμε το βράδυ.

Αν γίνονταν εκλογές σε μία τρομοκρατική οργάνωση, ο αρχηγός θα ήταν τρομοκράτης. Και αυτό θα ήταν το φυσιολογικό – δε θα μπορούσε να ήταν η Μητέρα Τερέζα.

Τι θέλω να πω με τα υπεραπλουστευμένα παραδείγματα, ότι η δημοκρατία είναι το τέλειο σύστημα που ΑΝΑΠΑΡΑΓΕΙ τις φωνές όλων όσων συμμετέχουν σε ένα σύνολο, με στόχο τη διαμόρφωση ενός τελικού πλειοψηφικού αποτελέσματος, που είναι ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΟ του συνόλου. Δε θα ήταν αντιπροσωπευτικό αν δεν ακουγόταν η φωνή όλων εξίσου και δε θα ήταν δίκαιο. Αν κάποιος εντοπίζει κάποια προβλήματα στη δομή του συνόλου που τα αναπαράγει η δημοκρατία με το σύστημα της, τότε δε φταίει η δημοκρατία που είναι δίκαια και αντιπροσωπευτική, αλλά το σύνολο είναι που έχει τα προβλήματα και εκεί θα έπρεπε να εστιάσουμε.

Θέμα τρίτο.

Ας εστιάσουμε λοιπόν.

Έχει η κοινωνία μας προβλήματα;

Και, βέβαια, η απάντηση θα είναι πάντα θετική, αλλά το ζήτημα εδώ είναι συγκεκριμένο.

Είναι πρόβλημα το ότι έχουμε σε μία κοινωνία βλάκες; Αντίστοιχα, είναι πρόβλημα το ότι υπάρχουν άνθρωποι με άσχημα ελαττώματα, πχ. με κακή συμπεριφορά;

Θυμάμαι που διάβαζα κάποτε σε κάποια σχόλια ενός δημοφιλούς blog να λέει κάποιος ότι, θεωρητικά, αν μπορούσε, θα προτιμούσε να απομονωθεί από όλα τα στραβά αυτού του κόσμου και να πάει να ζήσει σε ένα ιδανικό μέρος όπου οι άνθρωποι να είναι όλοι ιδανικοί.

Και, δεν ξέρω, μπορεί να ακούγεται απολύτως λογικό στην αρχή, αλλά εμένα στη συνέχεια μου θύμισε μια καθηγήτριά μου στο Λύκειο, που μας έλεγε με μεγάλο ενθουσιασμό ότι να, τώρα που αποκρυπτογραφήθηκε το DNA, θα μπορούμε ας πούμε να εντοπίσουμε γονίδια κακών συνηθειών ή ελαττωμάτων και να τα εξαφανίσουμε. Το γονίδιο της επιρρέπειας στον αλκοολισμό, για παράδειγμα. Να μην υπάρχουν πια άνθρωποι που θα μεθάνε και θα ταλαιπωρούνται. Να μην υπάρχουν πια ναρκομανείς. Να μην αρρωσταίνουμε ποτέ, σκεφτόμουν εγώ. Να μην είμαστε επιθετικοί. Να μην καυγαδίζουμε. Να γεννιόμαστε όλοι έξυπνοι. Και δυνατοί. Και όμορφοι. Όλοι ψηλοί, ξανθοί και με γαλάζια μάτια. Και να χαμογελάμε. Πάντα να χαμογελάμε.

Το οργουελικό όνειρο του Χίτλερ.

Εντάξει, το παράκανα.

Αλλά δεν καταλαβαίνουμε ότι κάθε κοινωνία βρίσκει κάπου τη σταθερότητα της; Ότι δεν μπορούμε να ξεριζώσουμε τα ελαττώματα και τις κακές συνήθειες, όχι για λόγους φιλοσοφικούς (αναγκαία η ύπαρξη του αρνητικού, για να αποκτά θετική φόρτιση η αξία του θετικού – ελιτίστικο και αυτό και προκλητικό, εφόσον εκφράζεται από τους υγιείς και ευτυχείς φιλοσόφους που έχουν λύσει πρώτα όλα τα βιοτικά τους προβλήματα και έχουν την άνεση και το χρόνο να φιλοσοφούν…), αλλά για λόγους ισορροπίας της κοινωνίας; Θα μπορούσε να λειτουργήσει η κοινωνία αλλιώς;*

Συνοψίζοντας, δηλαδή, τον κοινό άξονα των τριών αυτών θεμάτων:

Γιατί πρέπει παντού να ξεχωρίζουμε κάποιους ανθρώπους από το σύνολο; Πόσο δύσκολο είναι να μεγαλώσουμε αποδεχόμενοι κάθε είδους διαφορετικότητα των άλλων; Πόσο δύσκολο είναι να μεγαλώσουμε αποδεχόμενοι ότι ανήκουμε στο ίδιο σύνολο με κάθε είδους ιδιαίτερους ανθρώπους; Πόσο δύσκολο είναι να αποδεχθούμε ότι είμαστε όλοι ιδιαίτεροι; Πόσο δύσκολο είναι να αποδεχθούμε πραγματικά, να νιώσουμε και να βιώσουμε ότι είμαστε όλοι ίσοι;

Και τελικά, μήπως από ‘κει ξεκινάει το όποιο πρόβλημα εμφανίζει η κοινωνία;

Και τελικά, μήπως το ελάττωμα της δημοκρατίας μας είναι ότι επιτρέπει στην Αννίτα και σε όλους μας να παίζουμε με αυτό;

*Ρίξτε με την ευκαιρία μία ματιά στο απολαυστικότατο δοκίμιο του Ευάγγελου Λεμπέση "Η τεράστια κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω"…